Po svom geografskom položaju Fenek ne spada strogo u fruškogorske manastire, ali uvek ide uz njih kao sremski manastir. Nalazi se u oblasti Zemuna, blizu reke Save, nedaleko od sela Jakova.Nepoznat je njegov osnivač kao i vreme postanka. Istorijski se prvi put pominje 1563. godine u mineju koji je ispisao jeromonah Zaharije za vreme igumana Save. Sličan je i pomen iz 1573. godine, Veoma malo podataka sačuvano je iz XVII veka. Godine 1605. iguman mu je Georgije, a 1646/7. Neofit. U XVIII veku brojni su pomeni o raznim stvarima i prilikama. Imamo i dva opisa i popisa manastira iz 1735. i 1753. godine. Zanimljivi su dogadjaji u njemu s kraja XVIII i početka XIX veka. U manastiru se nalazilo vojno stovarište koje je služilo za vreme rata izmedju Austrije i Turske. Tu je dolazio i car Josif 1788. godine i sastao se sa knezom Aleksom Nenadovicem. Za vreme prvog ustanka Fenek je veoma aktivan i preko njega se održavaju veze i snabdeva Srbija oružjem i municijom. Tu su izbegli vodji prvog srpskog ustanka posle pada Srbije 1813. godine: Karadjordje, Matija Nenadović i mnogi drugi. Karadjordje je proveo mesec dana u Feneku. U manastir su dosli i monasi manastira Studenice sa mostima Stevana Prvovenčanog i ostali ovde do 1815. godine. 
Godine 1793. porušena je mala i sazidana nova crkva. Ovde je igumanovao u dva maha, 1796. i 1813-18. godine knjiľevnik Vićentije Rakić, pisac prve istorije Feneka. Fenek je teško stradao za vreme oba svetska rata, spaljen je bio 1914. i 1942. godine. Oba puta, samo zahvaljujući slučaju, crkva sa ikonostasom ostala je neoštećena. Hram Feneka je u baroknom stilu, krstoobrazne osnove, polukruľne aspide i plićih pevničkih ispusta, sa jednim dekorativnim osmostranim kubetom i visokim zvonikom. Većih je dimenzija, snaľnih zidova od opeke i maltera. Fasade su nešto oľivljene pilastrima sa kapitelima, a unutrašnjost takodje pilastrima, lukovima i svodovima. Manastir ima posebnu kapelu u obliku ladje. 
Drvorezbariju za ikonostas nove crkve uradio je poznati novosadski "piltaor" Aksentije Marković, majstor ikonostasa karlovačke Saborne crkve, novosadskih Uspenske i Almaške, beočinske seoske crkve, zemunske Uspenske, vršačke, kao i izvesnih crkava u rusinskim grčko-katoličkim crkvenim opštinama. Zapis o njegovom radu iz 1798. godine nalazi se u soklu ikonostasa, a postoje i arhivska dokumenta o tome. Slikarski rad je mnogo poznijeg datuma. U pomenutom zapisu spominje se i Petar Radosavljević kao slikar ikonostasa koji je u periodu od 1818-1820. godine ispunio slikama pripremljene drvorezbarene ramove. Petar Radosavljević je bio poznati pristalica Karadjordjevog ustanka. Poreklom iz Pančeva, sin Atanasija, umetničkog stolara i duboresca. Sa bratstvom manastira Feneka sklopio je ugovor da za sumu od 350 dukata u zlatu izradi ikone za ikonostas, te da pozlati i oboji ikonostas. Ikonostas je dosta stradao, naročito njegove donje zone, u prvom svetskom ratu, od Austrijanaca. Zidne slike bio je ovde izradio 1859. godine zemunski slikar Dimitrije Petrović, sin poznatog zemunskog slikara Živka Petrovića. No, od zidnih slika nisu sačuvani ni tragovi. Za manastir Fenek izradjen je bakrorez sv.Petke, u čijem je donjem delu i izgled manastirskog kompleksa iz 70-tih godina XVIII veka. Modelacija i grafički izraz upućuju na likovni jezik Zaharija Orfelina, ali je njegov autor do danas ostao nepoznat.
|
