Snovi ponekad djeluju zadivljujuće, često su čudni, fantastični, nadrealni... Pretpostavljamo da, kao uostalom i sve drugo na ovom svijetu, imaju svoju svrhu postojanja. Ali kakvu?

Jedan od odgovora na pitanje zato sanjamo mogao bi da glasi da snovi imaju "adaptivnu ulogu", dakle, prilagodjavaju na organizam u procesu odravanja fiziolokog zdravlja. tavie, svi poznati teoretičari tvrde da snovi imaju ovu ili onu svrhu, iako se mnogi medju njima ne slau oko načina na koji to funkcionie. Medjutim, najnovije činjenice ukazuju na neto sasvim suprotno. Snovi moda nemaju nikakvu svrhu?
Evo kratkog pregleda argumenata i činjenica o snovima. Počnimo od tvrdnji koje su na bazi svog rada sa pacijentima stvorili psihoanalitičari i klinički psiholozi u prvih 50 godina prolog vijeka.

Prve naučne teorije o snovima

Prvi i najpoznatiji teoretičar snova modernog doba, Sigmund Frojd, tvrdio je da je funkcija snova da sačuvaju spavanje. Medjutim, ova te-orija iz 1900. godine je kontradiktorna zbog činjenice da se snovi javljaju vrlo pravilno i to najmanje 5-6 puta u toku jedne noći, u aktivnoj fazi spavanja nazvanoj REM. Drugim riječima, snovi nisu neto to se isključivo javlja prije nego to ćemo se probuditi zbog osjećanja gladi, seksualnih nagona ili potrebe za odlaskom u toalet, kao to je to mislio Frojd, prije nego to je otkrivena REM faza sna 1953. godine.

Drugi poznati teoretičar modernog doba, Karl Jung, rani Frojdov sljedbenik koji je kasnije razvio potpuno različitu teoriju, tvrdio je da je funkcija snova da kompenzuju one djelove nae psihe koji se nisu dovoljno razvili tokom naeg budnog stanja. Medjutim, studije Kalvina Hola, koje je radio ispitujući dvonedjeljne serije snova studenata i daleko due serije snova odraslih osoba svih uzrasta, nedvosmisleno ukazuju da sadraj snova predstavlja kontinuitet sa miljenjem i ponaanjem u budnom stanju. To znači da, ukoliko smo drutveni i aktivni u budnom stanju, a ne povučeni i zamiljeni, bićemo takvi i tokom svojih snova, to pobija Jungovo stanoviste.

Neki teoretičari snova tvrde da snovi imaju funkciju rjeavanja problema. Prema tim tumačenjima snovi bi trebalo da rjeavaju probleme koje ne moemo da savladamo u realnom ivotu i ponude odredjena rjeenja. Medjutim, brojne i veoma sistematične studije pronale su izuzetno malo činjenica koje bi podrale ovo stanovite. Ali, upravo je to jedno od onih mjesta gdje je razvijeno "korićenje" snova kao dijela nae kulture. Posmatrajući snove u kontekstu budnog stanja i vjerujući da mogu biti puni nekog značenja, moda nekada moemo da dobijemo nove ideje ili da steknemo novi uvid u neku pojavu. To to smo izmislili "upotrebu" snova ne znači da je rjeenje problema psiholoka funkcija snova koju smo stekli tokom evolucije.

Nova istraivanja

Posebno je zanimljivo pogledati do čega se dolo u posljednjim godinama istraivanja, ali jo uvijek bez uspostavljanja posebne teorije ili postojanja poznatih teoretičara kakvi su bili Sigmund Frojd, Karl Jung, Alfred Adler, Frederik Perls i mnogi drugi. Kada je otkrivena REM faza, mislilo se da se snovi pojavljuju samo tokom te faze sna. To je dovelo do nastajanja mnogih funkcionalnih teorija o snovima koje su bile zasnovane na navodnim funkcijama REM faze. Medjutim, danas imamo dovoljno razloga da vjerujemo da se mnogi snovi deavaju u tzv. ne-REM fazama sna, posebno u kasnom periodu spavanja. Osim toga, budjenje djece mladje od 5 godina u laboratoriji za ispitivanje sna otkriva da se kod njih u REM fazi javljaju snovi u 20 - 25 odsto vremena, tako da izmedju REM faze sna i sanjanja nema automatski znaka jednakosti. Činjenica da se sjećamo samo malog dijela naih snova, u najboljem slučaju to je samo nekoliko procenata, takodje predstavlja jo jedan argument protiv bilo kakve tvrdnje o funkciji snova. Ukoliko su oni tako vani, zato ih se ne sjećamo u potpunosti, ili bar njihovog većeg dijela? tavie, čak i ljudi koji se sjećaju većine svojih snova, ne izgledaju ni na koji način drugačije od onih koji se sjećaju samo nekolicine svojih snova ili čak nijednog.
Razvojem informatičke industrije postalo je popularno reći da su snovi "pranjenje softvera" posle zavretka dana prepunog aktivnosti, ili da predstavljaju oblik "off-line" procesiranja kako bi se sačuvale dobre, a odstranile nekorisne informacije. Ako ostavimo po strani činjenicu da takve teorije pokazuju u kojoj mjeri je nae razmiljanje podlono uticajima dominantnih tehnologija u odredjenom dobu ljudske civilizacije, sutinski problem sa teorijama o funkciji snova jeste u tome to vrlo mali dio onoga to se javlja u naim snovima ima veze sa dogadjajima u toku dana. Često je to neki neiskorićeni dio dana, koji je jo Frojd zapazio i nazvao ga "dnevnim ostatkom". Medjutim, ostali dio sna čini priča koja nema nikakve veze sa aktuelnim dogadjajima.
Mi smo misaona bića, medjutim, to ne znači da sve forme miljenja imaju funkciju. Snovi u ovom trenutku u zbirnim istraivanima mnogih naučnika izgledaju kao "bačena" produkcija, samo jedna improvizovana priča dok ne prodje noć. Ova tvrdnja moe već sjutra biti odbačena nekom novom i originalnom studijom buduće generacije mladih istraivača, opremljenih novih i efikasnijim tehnologijama za ovu vrstu istraivanja, ali za sada veliki broj činjenica nadmoćno govori protiv bilo kakve psiholoke ili fizioloke funkcije sanjanja i snova u naem ivotu.

Značenje snova

Sve navedeno ne znači da snovi nemaju "značenje". Naprotiv, oni u velikoj mjeri otkrivaju ta je u naim mislima. Pokazalo se da je 75 do 100 snova neke osobe sasvim dovoljno da da njen veoma precizan psiholoki portret. Ukoliko se obradi 1000 snova koje je neko odsanjao tokom posljednjih nekoliko decenija, moe se dobiti misaoni profil te osobe koji je gotovo u istoj mjeri individualan i precizan kao to su to i otisci prstiju te iste ličnosti. Iako snovi nemaju psiholoku ili fizioloku funkciju, ljudi su postepeno osmiljavali načine kako da ih koriste. Drugačije rečeno, snovi imaju pojavnu funkciju koja se razvijala kroz odredjenu kulturu. Tako su, na primjer, tokom istorije civilizacije u mnogim drutvima snove koristili amani i vračevi da bi dijagnostifikovali neku bolest ili uli u spiritualni svijet. U tom smislu, amani su bili prvi psihoanalitičari, kao to se Frojd i Jung mogu označiti kao moderni amani. U nekim drutvima snovi su korićeni za igru, predvidjanje vremena ili proricanje budućnosti. Od početka 20. vijeka korićeni su u psihoterapiji. Snovi takodje mogu biti prilika za povučenog pacijenta da razgovara mnogo otvorenije ili da predstavljaju opravdanje da se neto intimno kae drugoj osobi.

Zaboravite san, ako vas uznemirava

Mnogi istraivači smatraju da vrijedi sjetiti se svojih snova i čak pomau da razvijete sposobnost da ih se lake sjetite. Medjutim, evidencija koja proizilazi iz mnogih naučnih studija ukazuje zapravo da snovi nijesu vani i da zato nijesu ni vrijedni pamćenja. Dakle, ukoliko vas snovi ne zabavljaju, ne pronalazite da su intelektualno zanimljivi ili umjetnički inspirativni - slobodno ih zaboravite. Ukoliko vas uznemiravaju ili vas ostavljaju u nekoj nedoumici, to je razlog vie da se ne bavite njihovih sadrajem i značenjem. Naravno, ukoliko vas snovi ne uznemiravaju uivajte u njihovom sadraju - sanjajte i zabavljajte se njima.

Zanimljive činjenice o snovima

- U spavanju provedemo trećinu ivota.
- Tokom ivotnog vijeka čovjek provede oko 6 godina sanjajući. Dakle, vie od 2.100 dana provede 
u drugom "svijetu".
- Snovi postoje otkad i čovječanstvo. U Rimskom carstvu neobični i vani snovi podnoeni su na uvid 
Senatu radi analize i interpretacije njihovog značenja.
- Svi sanjaju. Ne znači da nijeste sanjali samo zato to se ne sjećate svojih snova.
- Snovi su nam neophodni. Odsustvo snova moe da znači nedostatak proteina ili poremećenu ličnost.
- Prosječno sanjamo jedan do dva sata tokom svake noći. Pri tom često imamo 4-7 snova tokom noći.
- I slijepe osobe sanjaju. Da li će se vizuelni sadraji pojaviti u njihovim snovima zavisi od toga da li su 
oslijepili prilikom rodjenja ili kasnije.
- Pet minuta poslije zavretka sna zaboravljamo polovinu njegovog sadrzaja. Poslije deset minuta već 
je u pitanju 90% izgubljenog sjećanja.
- Mukarci čeće sanjaju o drugim mukarcima, dok ene sanjaju podjednako i o mukarcima i o enama.
- Naučne studije pokazuju da su nai modani talasi mnogo aktivniji kad sanjamo nego kada smo budni.
- Osobe koje su ostavile puenje imaju due i intenzivnije snove.
- Ukoliko hrčete, ne moete da sanjate.
- Kosmari su uobičajeni kod dece. Najčeće se javljaju oko treće godine i ponavlaju sve do uzrasta 
od 7-8 godina.

---